Problemy finansowe i zadłużenie to trudne wyzwania dla każdej osoby, ale gdy dotyczą małżeństwa, sytuacja staje się jeszcze bardziej złożona. Wspólne życie, wspólne finanse, wspólne plany – to wszystko sprawia, że długi jednego z małżonków mogą rzutować na sytuację drugiego i całego gospodarstwa domowego. Kluczowe znaczenie dla zrozumienia odpowiedzialności za długi i możliwości oddłużania w małżeństwie ma ustrój majątkowy, jaki panuje między małżonkami. Przyjrzyjmy się, jak wygląda sytuacja, gdy mamy do czynienia ze wspólnością majątkową, a jak, gdy obowiązuje rozdzielność.

Wspólnota majątkowa – razem w bogactwie i w długach?

W Polsce, jeśli małżonkowie przed ślubem lub w jego trakcie nie podpisali umowy majątkowej (intercyzy), automatycznie obowiązuje ich ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że większość przedmiotów nabytych w trakcie małżeństwa (wynagrodzenia, dochody z działalności, kupione wspólnie rzeczy) tworzy majątek wspólny.

Jak to wpływa na długi?

Generalnie, za długi zaciągnięte przez jednego małżonka za zgodą drugiego lub długi zaciągnięte w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny, wierzyciele mogą dochodzić zaspokojenia z całego majątku wspólnego. Nawet jeśli tylko jeden z małżonków formalnie podpisał umowę kredytową, ale pieniądze poszły na wspólne cele, odpowiedzialność może objąć wspólny dorobek.

Jak wygląda oddłużanie przy wspólnocie majątkowej?

Upadłość jednego małżonka: Jeden z małżonków może samodzielnie ogłosić upadłość konsumencką, jeśli spełnia warunki (jest niewypłacalny). Jednak konsekwencją jest to, że cały majątek wspólny małżonków wchodzi do tzw. masy upadłości. Oznacza to, że syndyk może spieniężyć wspólne mieszkanie, samochód czy inne wartościowe przedmioty, aby zaspokoić wierzycieli upadłego małżonka. Drugi małżonek może jedynie dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu upadłościowym co do udziału w tym majątku.

Wspólna upadłość małżonków: Jeśli oboje małżonkowie są niewypłacalni, mogą złożyć wspólny wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Sąd prowadzi wtedy jedno postępowanie dla obojga. Jest to często korzystniejsze rozwiązanie, gdy większość długów jest wspólna lub gdy oboje małżonkowie mają znaczące zadłużenie. Pozwala to na kompleksowe uregulowanie sytuacji finansowej rodziny.

Rozdzielność majątkowa (intercyza) – osobne portfele, osobne długi?

Małżonkowie mogą zdecydować się na rozdzielność majątkową, podpisując umowę majątkową małżeńską (intercyzę) w formie aktu notarialnego. W takim ustroju nie ma majątku wspólnego. Każdy z małżonków gromadzi swój majątek osobisty i co do zasady, samodzielnie odpowiada za swoje długi.

Jak wygląda oddłużanie przy rozdzielności majątkowej?

Osobne postępowania: Zazwyczaj każdy z małżonków, jeśli jest niewypłacalny, musi ubiegać się o oddłużenie (np. upadłość konsumencką) indywidualnie. Postępowanie upadłościowe jednego małżonka nie obejmuje majątku osobistego drugiego małżonka. Wierzyciele upadłego nie mogą sięgnąć do majątku jego żony czy męża.

Ochrona majątku drugiego małżonka: Intercyza stanowi więc pewną formę ochrony majątku jednego małżonka przed długami drugiego. Jest to szczególnie istotne, gdy jeden z małżonków prowadzi ryzykowną działalność gospodarczą.

Wyjątek – działanie na szkodę wierzycieli: Należy jednak pamiętać, że jeśli intercyza została zawarta pozornie, w celu "ukrycia" majątku przed wierzycielami (np. tuż przed powstaniem dużych długów), wierzyciele mogą próbować podważyć jej skuteczność za pomocą tzw. skargi pauliańskiej.

Wspólna upadłość małżonków – kiedy to możliwe i korzystne?

Jak wspomniano, małżonkowie mogą złożyć wspólny wniosek o upadłość konsumencką. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy oboje są niewypłacalni i spełniają ustawowe przesłanki.

Kiedy warto rozważyć takie rozwiązanie?

• Gdy większość długów jest wspólna lub gdy oboje małżonkowie mają znaczące, indywidualne zadłużenie.
• Gdy posiadają znaczący majątek wspólny, którego los chcą uregulować w jednym postępowaniu.
• Gdy chcą uprościć procedurę i potencjalnie obniżyć koszty (jedno postępowanie zamiast dwóch).
• Decyzja o wspólnym wniosku powinna być jednak dobrze przemyślana i skonsultowana ze specjalistą.

Majątek w oddłużaniu małżeńskim – co podlega egzekucji/likwidacji?

Los majątku w procesie oddłużania zależy bezpośrednio od ustroju majątkowego:

Przy wspólnocie majątkowej: Ogłoszenie upadłości przez jednego małżonka powoduje, że cały majątek wspólny (np. wspólne mieszkanie, samochód, oszczędności) wchodzi do masy upadłości i podlega likwidacji przez syndyka. Majątek osobisty drugiego małżonka (np. odziedziczony spadek) jest bezpieczny. Przy upadłości obojga małżonków, likwidacji podlega zarówno majątek wspólny, jak i majątki osobiste obojga (z wyłączeniem przedmiotów niepodlegających egzekucji).

Przy rozdzielności majątkowej: Ogłoszenie upadłości przez jednego małżonka skutkuje objęciem postępowaniem tylko jego majątku osobistego. Majątek osobisty drugiego małżonka pozostaje nienaruszony (chyba że udowodniono działanie na szkodę wierzycieli).

Małżeństwo a długi – kluczowe jest zrozumienie zasad

Zadłużenie w małżeństwie to skomplikowana materia, w której kluczową rolę odgrywa obowiązujący małżonków ustrój majątkowy. To on determinuje zakres odpowiedzialności za długi oraz zasady prowadzenia ewentualnych postępowań oddłużeniowych, w tym los wspólnego i osobistego majątku. Niezależnie od tego, czy borykacie się z długami wspólnie, czy problem dotyczy tylko jednego z Was, najważniejsze jest nieunikanie tematu i szukanie profesjonalnej pomocy. Konsultacja z prawnikiem lub doradcą restrukturyzacyjnym pozwoli Wam zrozumieć Waszą konkretną sytuację i wybrać najlepszą drogę do wyjścia z zadłużenia, chroniąc przy tym Wasze prawa i interesy.