Bezskuteczność testamentu oznacza sytuację, w której sporządzony testament nie wywołuje żadnych skutków prawnych ze względu na niezgodność z obowiązującymi przepisami prawa lub brak spełnienia wymogów formalnych określonych w Kodeksie cywilnym dotyczących sporządzania testamentów. Bezskuteczność testamentu może prowadzić do zastosowania ustawowego trybu dziedziczenia, z pominięciem woli spadkodawcy wyrażonej w nieważnym testamencie.

Przykład zastosowania:

Bezskuteczność testamentu może mieć znaczenie w kontekście postępowania upadłościowego, oddłużeniowego czy pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej, gdy spadkodawca jest dłużnikiem.

Przykładowo, spadkodawca zobowiązany był do spłaty długu wynikającego z umowy kredytowej. W testamencie, który sporządził, wyraził wolę przekazania swojego majątku wyłącznie na rzecz jednego z dzieci. Niemniej, okazało się, że testament ten został sporządzony w sposób niezgodny z przepisami prawa – np. nie zawierał obowiązkowych danych identyfikujących spadkodawcę oraz świadków. W konsekwencji, sąd stwierdził bezskuteczność testamentu.

W związku z tym, majątek spadkodawcy został rozdzielony według ustawowego trybu dziedziczenia pomiędzy wszystkimi spadkobiercami. Z tego też powodu, wierzyciel, który wcześniej nie był w stanie uzyskać zaspokojenia swojej wierzytelności z majątku przekazanego tylko jednemu z dzieci, może teraz dochodzić swoich praw wobec pozostałych spadkobierców.

W przypadku, gdy postępowanie egzekucyjne jest prowadzone wobec spadkobierców, uchylenie testamentu ze względu na jego bezskuteczność może prowadzić do podziału majątku pomiędzy większą liczbę osób, co może wpłynąć na efektywność egzekucji. Przy ustawowym dziedziczeniu, wierzyciele mogą posiadać szerszy zakres możliwości egzekucji, ponieważ majątek zostaje rozdzielony według przepisów prawa, a nie według woli spadkodawcy wyrażonej w bezskutecznym testamencie.

Warto dodać, że w sytuacji, gdy po stwierdzeniu bezskuteczności testamentu zostanie wszczęte postępowanie oddłużeniowe, zarówno spadkobiercy, jak i wierzyciele będą musieli uwzględnić nowe okoliczności wynikające ze stwierdzonej nieważności testamentu. W praktyce może to oznaczać, że majątek dłużnika, czyli spadkodawcy, zostanie podzielony pomiędzy spadkobierców w sposób określony przez przepisy prawa, co może wpłynąć na proponowane przez dłużnika rozwiązania w ramach postępowania oddłużeniowego. Wierzyciele powinni być świadomi tej zmiany, gdyż może ona wpłynąć na zaspokojenie ich roszczeń.