Dolus to pojęcie stosowane w naukach prawnych oraz w praktyce prawniczej, które oznacza działanie jednostki świadome i celowe, mające na celu osiągnięcie określonego rezultatu sprzecznego z prawem. Termin ten jest stosowany w kontekście analizy odpowiedzialności prawnej, zarówno w prawie cywilnym, jak i karnym, a jego istnienie może wpływać na ocenę winy sprawcy oraz na rodzaj i zakres odpowiedzialności. W prawie cywilnym dolus może być przyczyną roszczeń odszkodowawczych lub innych świadczeń wynikających z odpowiedzialności deliktowej bądź kontraktowej. W prawie karnym, istnienie zamiaru może wpływać na kwalifikację prawną czynu oraz na wymiar kary, której może zostać poddany sprawca.

Przykład zastosowania w postępowaniu upadłościowym:

W postępowaniu upadłościowym dolus może mieć zastosowanie w przypadku, gdy członek zarządu spółki upadającej świadomie i celowo ukrywa majątek spółki przed syndykiem, a tym samym wierzycielami. Takie działanie może być postrzegane jako próba utrudnienia postępowania upadłościowego i może skutkować odpowiedzialnością zarówno cywilną, jak i karną dla sprawcy.

Przykład zastosowania w postępowaniu oddłużeniowym:

W przypadku postępowania oddłużeniowego, dolus może wystąpić, gdy dłużnik świadomie i celowo zaciąga kolejne zobowiązania, wiedząc, że nie będzie w stanie ich spłacić, a następnie wnosi o wszczęcie postępowania oddłużeniowego w celu uniknięcia odpowiedzialności. Sąd może uznać takie działanie za nadużycie prawa i odmówić wszczęcia postępowania oddłużeniowego lub wydać niekorzystne dla dłużnika rozstrzygnięcie.

Przykład zastosowania w pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej:

W kontekście egzekucji komorniczej, dolus może być istotny, gdy dłużnik świadomie i celowo ukrywa swoje źródła dochodów lub majątek przed komornikiem w celu uniknięcia egzekucji. W takim przypadku, komornik może złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, a dłużnik może ponieść odpowiedzialność karną za utrudnianie lub uniemożliwianie egzekucji.