Jurysdykcja to uprawnienie sądu do rozstrzygania sporów oraz orzekania w sprawach cywilnych, karnych, administracyjnych i innych. Jurysdykcja obejmuje także władzę sądu do sprawowania kontroli nad postępowaniem procesowym oraz egzekwowaniem swoich orzeczeń. W praktyce jurysdykcja obejmuje określenie właściwości sądu do rozpoznania konkretnej sprawy, a także jurysdykcję terytorialną, przedmiotową, rzeczową i osobową.

W kontekście upadłości, oddłużenia oraz pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej, jurysdykcja jest istotnym zagadnieniem. Na przykład, określenie właściwego sądu do rozpoznania sprawy upadłościowej lub restrukturyzacyjnej jest kluczowe dla dalszego przebiegu postępowania. W przypadku egzekucji komorniczej, jurysdykcja terytorialna będzie miała wpływ na wybór odpowiedniego komornika sądowego. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 2003 Nr 60, poz. 535) zawiera przepisy dotyczące jurysdykcji sądów w sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Zgodnie z art. 20 tej ustawy, właściwością miejscową sądu upadłościowego jest sąd rejonowy, w którego okręgu dłużnik ma siedzibę, a w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – sąd rejonowy, w którego okręgu dłużnik ma miejsce zamieszkania.

W przypadku egzekucji komorniczej,ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 Nr 43, poz. 296) określa jurysdykcję sądów oraz komorników. Jurysdykcja terytorialna sądów i komorników w sprawach egzekucyjnych jest regulowana przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności przez art. 461 § 1 k.p.c., który stanowi, że właściwość miejscowa w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się przedmiot egzekucji. Przykład zastosowania jurysdykcji w upadłości, oddłużeniu lub w pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej może dotyczyć sytuacji, w której dłużnik prowadzi działalność gospodarczą w innym kraju, ale majątek dłużnika jest zlokalizowany w Polsce. Wówczas, polski sąd może mieć jurysdykcję do rozstrzygania sprawy upadłościowej, jeśli spełnione są odpowiednie warunki. W takiej sytuacji, sąd polski może wszcząć postępowanie upadłościowe, jeśli uznaje, że zlokalizowanie majątku dłużnika na terytorium Polski uzasadnia to z punktu widzenia celów postępowania oraz ochrony interesów wierzycieli.

Przykład zastosowania jurysdykcji w sprawach oddłużenia dotyczyć może konsumenta, który zaciągnął kredyt w banku z siedzibą za granicą, ale mieszka i pracuje w Polsce. W przypadku niewypłacalności konsumenta, polski sąd może orzekać w sprawie oddłużenia, jeśli odpowiednie warunki jurysdykcyjne są spełnione. Art. 491¹ Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że sąd właściwy do rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenta jest sąd rejonowy, w którego okręgu konsument ma miejsce zamieszkania.

Podczas egzekucji komorniczej, jurysdykcja ma również istotne znaczenie. Przykładem może być sytuacja, gdy egzekucja ma być prowadzona na nieruchomości dłużnika zlokalizowanej na terytorium innego sądu rejonowego niż sąd właściwy do rozpoznania sprawy głównej. W takim przypadku, komornik działający na podstawie tytułu wykonawczego i klauzuli wykonalności wydanego przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy głównej, powinien wystąpić do sądu właściwego miejscowo ze względu na miejsce położenia nieruchomości z wnioskiem o zezwolenie na wszczęcie egzekucji (art. 800¹ Kodeksu postępowania cywilnego). Wszystkie te przykłady pokazują, jak istotne jest określenie właściwej jurysdykcji dla prawidłowego przebiegu postępowania w sprawach upadłościowych, restrukturyzacyjnych, oddłużeniowych oraz egzekucyjnych. Właściwe rozpoznanie jurysdykcji umożliwia skierowanie sprawy do odpowiedniego sądu oraz zapewnia ochronę interesów zarówno dłużnika, jak i wierzycieli.