Uprawnienie to pojęcie z zakresu prawa, które odnosi się do możliwości działania osoby, jednostki czy organu w sposób zgodny z obowiązującym prawem, przyznanych na mocy przepisów, umów czy innych źródeł prawa. Uprawnienie może mieć charakter materialnoprawny, procesowy czy też administracyjny i zwykle jest związane z obowiązkami innych podmiotów, które muszą respektować dane uprawnienie. Uprawnienia mogą być różnorodne – indywidualne, zbiorowe, publiczne czy prywatne.

W kontekście upadłości, oddłużenia czy pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej, uprawnienia mogą dotyczyć zarówno dłużnika, jak i wierzyciela oraz innych podmiotów zaangażowanych w postępowanie, takich jak komornik czy kurator masy upadłości.

Przykładem uprawnienia dłużnika w przypadku oddłużenia jest możliwość skorzystania z postępowania restrukturyzacyjnego, które pozwala na zawarcie układu z wierzycielami, zmierzającego do uregulowania sytuacji finansowej dłużnika i uniknięcia upadłości. Podstawę prawną dla takiego uprawnienia stanowi ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o restrukturyzacji (Dz.U. z 2021 r. poz. 1070, z późn. zm.). W myśl art. 11 ust. 1 tej ustawy, dłużnik może złożyć wniosek do sądu o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, jeśli jego sytuacja ekonomiczna stwarza zagrożenie dla zaspokojenia roszczeń wierzycieli.

Wierzyciele mają również szereg uprawnień w postępowaniu egzekucyjnym, takich jak możliwość złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji komorniczej w celu ściągnięcia długu od dłużnika. W przypadku, gdy dłużnik nie spłaca swojego długu wynikającego z zawartej umowy, na przykład chwilówki, wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o wydanie tytułu egzekucyjnego, a następnie przekazać go komornikowi, który będzie prowadził egzekucję. Podstawę prawną dla takiego uprawnienia wierzyciela stanowi Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.), w szczególności art. 776, który reguluje zasady występowania z wnioskiem o wszczęcie egzekucji oraz art. 840, który określa sposób postępowania komornika.

Jednakże warto zauważyć, że w ramach postępowania egzekucyjnego dłużnik również posiada pewne uprawnienia, takie jak możliwość wniesienia sprzeciwu od czynności komornika czy skorzystania z prawa do zachowania części wynagrodzenia wolnej od zajęcia komorniczego. Zgodnie z art. 871 Kodeksu postępowania cywilnego, dłużnik może wnieść do sądu sprzeciw od czynności komornika, jeżeli uzna je za niezgodne z prawem lub niezasadne.

Podstawowe uprawnienie dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym dotyczy możliwości złożenia wniosku o ustalenie niezbywalnej części wynagrodzenia za pracę, która nie może być objęta egzekucją komorniczą. Zgodnie z art. 830 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, niezbywalna część wynagrodzenia dłużnika wynosi co najmniej 75% przeciętnego wynagrodzenia, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2021 r. poz. 312, z późn. zm.).

W odniesieniu do uprawnień komornika, w ramach wykonywania swoich obowiązków wynikających z przepisów prawa, komornik posiada możliwość podejmowania czynności egzekucyjnych, które mają na celu zaspokojenie roszczeń wierzyciela. W przypadku egzekucji komorniczej mającej na celu ściągnięcie długu z tytułu chwilówki, komornik może dokonać zajęcia mienia dłużnika, takiego jak wynagrodzenie, ruchomości czy nieruchomości. Podstawę prawną dla takiego uprawnienia stanowi Kodeks postępowania cywilnego, w szczególności art. 844, który określa sposób zajęcia wynagrodzenia przez komornika, czy też art. 859 i następne, które regulują zasady zajęcia ruchomości i nieruchomości przez komornika.

Podsumowując, pojęcie "uprawnienie" obejmuje szereg możliwości działania, przyznanych na mocy przepisów prawa, które mają zastosowanie w kontekście upadłości, oddłużenia czy pomocy prawnej podczas egzekucji komorniczej. Zarówno dłużnik, jak i wierzyciela oraz komornik są podmiotami, które mogą korzystać z uprawnień wynikających z obowiązującego prawa, mając na celu ochronę swoich interesów oraz zaspokojenie roszczeń wierzyciela.